Kontzertuak

BOS DENBORALDIA 9-2009-2010
Bartzelonako Sinfonikoa: Zaldun arrosaduna
ORQUESTRA SIMFÒNICA DE BARCELONA i NACIONAL DE CATALUNYA
P. Hindemith: Metamorfosis sinfónicas sobre temas de Weber
L. van Beethoven: Concierto para piano y orquesta nº 4
R. Strauss: El caballero de la rosa, suite
Josep María Colom, pianoa/piano
Eiji Oué, zuzendaria/director
DATAK
Abonu salmenta, ekainaren 24tik aurrera.
Sarreren salmenta, irailaren 16tik aurrera.
Ezagutu hemen harpidedunak BOS izatea abantaila guztiak
Joan Guinjoan Riudomsen (Tarragona) jaio zen 1931n, eta Bartzelonako Liceuko Goi Mailako Kontserbatorioan ikasi zuen. 1953tik aurrera piano errezitaldiak ematen hasi zen, eta hurrengo urtean Parisera joan zen; bertan, piano ikasketekin jarraitu zuen eta konposizioa, orkestrazioa eta abar ere ikasi zituen. Halaber, Europa eta Amerikako orkestrak zuzendu ditu, eta sari ugari lortu ditu.
1960an utzi egin zuen piano-jotzaile karrera, zeinetan 250 errezitaldi baino gehiago eman baitzituen, eta konposizioari ekin zion. Bartzelonan C. Taltabull maisuarekin ikasi ondoren, 1962an Parisera joan zen, eta, bertan, konposizio ikasketekin jarraitu zuen berriro. Bartzelonara itzulita, 1964an Diabolus in Musica taldea sortu zuen. Guinjoanek pieza musikal ugari ditu, “Gaudí” opera barne. Opera horrek J. M. Carandellen testua dauka, 1989 eta 1992. urteen artean konposatu zuen eta Bartzelonako Liceun estreinatu zen 2004an.
“Pantonal” lana 1998an konposatu zuen, Cadaquéseko Orkestraren omenez eta Isabel Guinjoan ilobari eskainita. Esan ohi da lan hau divertimento legez dagoela definituta, orkestra klasiko baten plantillaren askatasun osorako pentsatuta. Dantza izaera nabarmena daukan partitura da. Hiru zatitan banatutako egiturarekin dago idatzita: material guztiaren aurkezpena egiten duen Giocoso-a, izaera oroitarazleagoa duen Calmo-a, eta sarrera baten ostean elementuak laburbiltzen dituen Giocoso antzekoa. Pieza honi buruz idatzi izan da, laburra izan arren, ez duela alde batera uzten kezka tinbriko, erritmiko eta harmonikoa.
Beethovenen 4. kontzertua Sol maiorrean piano eta orkestrarako, opus 58 Vienan argitaratu zen 1808an, eta Lobkowitz printzearen jauregian estreinatu zen 1807an. 1806an amaituta zegoen; dena dela, 1803an hasi zen konposatzen, Sinfonia Heroikoaren konposizioarekin batera. Kontzertu honek mugimendu hauek ditu: Allegro moderato, Andante con moto eta Rondó: Vivace. Orkestrazioan, hariak, txirula, 2 oboe, 2 klarinete, 2 fagot, 2 tronpa, 2 tronpeta eta tinbalak ditu.
Jean eta Brigitte Massinek laugarren kontzertu honen betearazpenari buruz idatzitakoa aintzat hartuta, hauxe dio Riesek: “Beethoven nire etxera etorri zen egun batean; besopean zeukan bere laugarren kontzertua Sol maiorrean, eta hauxe esan zidan: “Datorren larunbatean Kärnerthortheaterren jo behar duzue hau”; bost egun baino ez nituen ikasteko”. Amadeo Poggik eta Edgar Vallorak azaltzen dutenez, kontzertu hau Beethovenen maisulan ukaezinen artean sartu izan da: “Inprobisazio askeko ukitua (ez oso handinahia baina seduzitzailea) eta hertsatze formal ororen gabezia direla-eta, eta, batez ere, kontzertuaren arloan artean entzun gabeko sonoritateek zeukaten xarma dela-eta, lan honek egilearen heldutasun espiritual erabatekoa egiaztatzen du dagoeneko”.
Allegro moderato-a sonata eraren barruan dago; dena dela, esaten da, tradizioak dioenaren kontra, gai nagusia bat-batean (dolce) aurkezten duela bakarlariak, argi eta garbi eta sinpletasun handiz, François René Tranchefortek dionez; era berean, azaltzen du Bosgarren Sinfoniaren gai bat gogora ekartzen duen gaia dela, orkestraren tutti-ak oparo zabalduta. Lau ataletan zehar garatuta, hasierako gaia nagusi da, eta pianoa ausardiaz agertu behar da, orkestra guztiaren ondoren.
Andante con moto delakoak izaera berezia dauka; melodia samurra dauka, zeinak, Vincent d’Indyk azaldu zuenez, ia bakarlariaren mina islatzen duen, “izaera desberdineko bi pertsonaiaren arteko borroka” balitz legez. Rondo vivace-a (azken mugimendua) oso ederra da; aurreko kontzertuen espiritu tradizionala dauka, baina, aldi berean, berrikuntzak ere baditu. Coda baino lehen cadenza bat dago.
Paul Hindemithen Metamorfosi sinfonikoak Carl Maria von Weberren lanen gainean 1945ean AEBetan konposatutako lana da, eta 1946an estreinatu zen New Yorken. Lan hau aldaera sinfonikoen tradiziotzat har daitekeela adierazi izan da, baina lau mugimendu dituen sinfonia laburra dela esaten da. Esan ohi da Hindemithek 1927az geroztik egin zituela aldaerak; gero, 1932an, kontzertuen aldaerak, eta, ondoren, baita sinfonia batean ere, 1946an.
Mugimenduen artean Allegro bikainaren birtuosismoa ikus daiteke, non Weberren lau eskutarako Zortzi piezetako (op. 60) bat hartzen baitu. Hirugarren mugimenduak Weberren Sei piezetako (op. 10) bat hartzen du, eta, era berean, azken mugimenduan (Martxa), Hindemithek Weberren Zortzi piezetako (op. 60) bat hartzen du. Esan ohi da lan honetan guztian “sekula ez dagoela urrun umorea, eta, are gehiago, Parodi ezaugarri batzuk ere badaudela” Alabaina, diskurtso sinfonikoaren bizitasuna, ezin hobeto menperatutako orkestra-idazketaren ondorioak dira”.
Richard Straussen Arrosadun zalduna, op. 59 orkestrarako balsen suitea da. Harold C. Schonbergek izenburu hau ematen dio kapitulu bati: “Erromatizismoaren coda luzea. Richard Strauss”. Era berean, dio, 1888az geroztik, hau da, Don Juan opera estreinatu zenetik 1911ra arte (Arrosadun zalduna aurkeztu zen urtea), musika europarreko gizonik eztabaidatuena R. Strauss izan zela. Azaltzen da, lan hau egin arte, Strauss asaldura eta elektrizitate giro etengabea sortu zuen musikagilea izan zela. Eta Ernest Newmanen garaitik esaten da hori; izan ere, idatzi zuen “talentu handiko musikagilea zela, aspaldi jenioa izan zela”. Arrosaren zalduna lanaren ondoren, entzuleek Straussen lanarekiko izan zuten erreakzioa bat etorri zen Newmanek talentu bihurtutako jenio zela zioen ideiarekin.
Opera honen ondoren, ia mende laurden geroago, Straussek balsen Suitea idatzi zuen orkestrarako; suite horren elementuak, 1934an, Tranchefortek azaltzen duenaren arabera, Arrosadun zalduna operaren azken ekitalditik datoz. Eta handik hamar urtera, bals sail berri bat konposatu zuen, lehenengo bi ekitaldietatik abiatuta. Ezustean, 1934ko suitea Bigarren Suitea bihurtu zen, eta ondorengoa, Lehenengo Suitea. Azken hori Londresen estreinatu zen 1946an Erich Leinsdorfen zuzendaritzapean, eta “kontzertu egitarauetan geratu da, non arrakasta lortzen baitu aldizka”.
Suite honek hamabi bat minutuko iraupena dauka. Orkestrazioak hiru txirula, hiru oboe, hiru klarinete, como di basseto bat, hiru fagot, lau tronpa, hiru tronpeta, hiru tronboi, tuba baxu bat, tinbalak eta perkusioa, glockenspiel-a, harpa bi eta haria ditu.
Oraingoan, OBCren txanda izango da, hau da, Kataluniako orkestrarik onenaren txanda. OBC gure denboraldian izango da, eta, 2010eko maiatzaren amaiera aldera, guk egingo diogu bisita. Zuzendari titularra, Eiji Oue, buru duela, zenturia katalanak egitarau eklektikoa eskainiko du, zeina Arrosaren zalduna laneko suitearen bals bikainekin amaituko den.
Gertakarien egutegia
Erlazionatutako ekitaldiak

Mari-Eli
Lekua: Teatro Arriaga
Jesús Guridiren Mari-Eli zarzuela 1936ko apirilean estreinatu zen Madrilen, eta, Gerra Zibilaren ondoren, 1941ean, taularatu zen Bilbon, Bilboko Koral Elkartearen denboraldi lirikoaren barruan. Lanak Guridi desberdin bat erakusten digu, lanaren izaerari dagokionez, baina oso ezaguna haren idazkera musikalaren kalitateagatik. Jesús Mª Arozamenak honela deskribatzen du Mari-Eli: «Itsas kutsuko euskarazko zarzuela, melodia gogoraerrazak eta pasarte komikoak dituena, garaiko gustuen araberakoa».
Arriaga Antzokiak ekoitzitako eta BBK Fundazioaren laguntzaz sustatutako Mari-Eli ikuskizunean, lan garrantzitsua egin da zarzuela horren musika berreskuratzeko, eta generoaren erreferentzia ugari dituen zarzuela horri gaur egungo begirada emateko. Calixto Bieitoren eszena-zuzendaritzarekin dimentsio erabat ezberdina hartuko du lanak. Guridiri hain lotua dagoen Bilboko Koral Elkartearen parte-hartzeak garbi erakusten digu koru-kantuaren transmisioak gaur egun duen indar handia eta Arriaga Antzokiak hori aldarrikatzearen eta bultzatzearen alde egindako apustua. Guridiren jatorrizko partituraren berreskurapena Bilboko Koral Elkarteak bultzatu du, eta Eusko Jaurlaritzaren eta Bizkaiko Foru Aldundiaren lankidetza izan du.

Ganbera 9
Lekua: Euskalduna Bilbao
I
BOSen haize-boskotea pianorekin
NIKOLAI RIMSKY-KORSAKOV (1844 – 1908)
Boskotea Si bemol Maiorrean
I. Allegro con brio
II. Andante
III. Rondo-Allegro
Néstor Sutil, flauta
Sandra Ibarretxe, klarinetea
Santiago López, fagota
Estefanía Beceiro, tronpa
Itxaso Sainz de la Maza, pianoa
II
BOSen ensemblea
RICARDO MOLLÁ (1992)
Gudari
I. The Gudari begins his Path
II. Under the Celestial Firmament
III. The Eternal New Horizont
MIQUEL DE JORGE ARTELLS (1994)
Aintzinako jakituria
I. Basajaun
II. Zuhaitza, txoria eta ura
Iraup. 80’ (g.g.b.)

OTELLO
Lekua: Euskalduna Bilbao
Maiatzean, denboraldiari amaiera emateko, Verdiren Otello izango da oholtzan, musika- eta antzerki-tentsioaren eztanda hutsa. Ezinbesteko obra da, konpositorearen azken-aurreko opera, hasierako lehen konpasetik bertatik bukaeraraino musika-indar liluragarri eta etengabeak zeharkatuta dagoena.
Istorio tragiko eta betiereko honetan, maitasuna, jeloskortasuna, arrazakeria, handinahia, manipulazioa eta engainua errepertorio verdiarraren azken-aurreko obran uztartzen dira, William Shakespeareren izen bereko draman oinarrituan, idazle ingeles unibertsalenari omenaldi aparta eginda.
Musika Francesco Ivan Ciampa zuzendari italiarraren esku egongo da, zeinak, Bilbao Orkestra Sinfonikoa zuzenduz, ahalik eta etekin handiena aterako dion partiturari, Bussetoko jenioaren bilakaeraren gailurra den horri.

Ganbera 10 – 24/25 denboraldia
Lekua: Euskalduna Bilbao
E. Korngold: 2. hari-kuartetoa Mi bemol Maiorrean
BOSen hari-laukotea
D. Milhaud: Hari-oktetoa (14 eta 15 kuartetoak) Op. 291
D. Shostakovich: Prelude eta Scherzoa, hari-zortzikoterako
BOSen hari-zortzikotea