Kontzertuak

Beti Ravel


Euskalduna Jauregia.   19:30 h.

5.egitaraua


Elaine Douvas, oboea
Nancy Allen, arpa
Erik Nielsen, zuzendaria


I

MAURICE RAVEL (1875 – 1937)

Une Barque sur l’océan*

FRANK MARTIN (1890 – 1974)

Oboe, harpa eta harientzako hiru dantza

I. Seguiriya

II. Soledad
III. Rumba

Elaine Douvas, oboea
Nancy Allen, harpa

II

MAURICE RAVEL (1875 – 1937)

Barregarriaren alborada

Menuet antique

La Valse, Orkestrarako poema koreografikoa

*BOSek estreinakoz


Azken orduko sarrerak

DATAK

  • 18 azaroa 2021       Euskalduna Jauregia      19:30 h. Sarrerak Erosi
  • 19 azaroa 2021       Euskalduna Jauregia      19:30 h. Sarrerak Erosi

Abonu salmenta, ekainaren 24tik aurrera.
Sarreren salmenta, irailaren 16tik aurrera.

Ezagutu hemen harpidedunak BOS izatea abantaila guztiak

VOULEZ VOUS DANSER AVEC MOI?

RAEk dioenez, dantzatzea da «gorputzarekin, besoekin eta oinekin batera, era pausatuan mugimenduak egitea». Tentelak! Era pausatuan, diote. Ballet bat, dantza folklorikoko talde bat, aretoko dantza lehiaketak edo Fama telesail bat gogoan hartuta egin dute definizio hori, seguru, baina bistan da ez direla asko atera eta ez direla inoiz ezkontza edo berbena batera joan.
Wikipediak, berriz, honela definitzen du dantza: «Gorputzaren mugimendua, eskuarki musikarekin, adierazteko eta gizarte-interakzioko modu gisa erabiltzen den arte bat, eta entretenimendurako helburua du, bai eta helburu artistiko eta erreproduzitzailea ere». Enuntziatu honek errealitatearen antza handiagoa du —baina gizateria dantzaren mende egongo balitz irauteko, uste dut gaur egun garen ia zortzi mila milioi biztanleetatik oso urrun egongo ginela—.
Baina, erritmo hobearekin edo txarragoarekin, koordinazio handiagoarekin edo txikiagoarekin, kontua da dantza gizakiari berez dagokion zerbait dela, hitzaren aurreko gorputzaren bidez komunikatzeko beharra, eta, ildo horretan, norberaren arnasketaren erritmoak eta bihotzaren taupadak dantzaren kadentzia nagusia markatzeko balio izan zuten.
Perkusio idiofonoko instrumentuetatik hasi eta forma primitiboenetik gaur egungo teknologiarik aurreratueneraino, dantzaren bilakaera musikaren araberakoa izan da, eta zaila da bata bestetik bereiztea. Dantza erritualetatik trap modernoenera, baina baita beste askotariko estilo batzuk ere (minueto bat, jota bat, rocka, mazurka bat, bachata bat, hip-hop bat, bals bat, tango bat edo disko musika…); hala, dantzak eta musikak bikote banaezina eratu dute eta eratzen dute garai eta moden eskutik, nahiz eta batzuetan bikote hori arraro samarra izan.

Musika klasikoak ere parte hartzen du, nola ez, harreman estu horretan; are gehiago, dantza haren historiaren ezinbesteko elementua da. Esan ohi den moduan, frogarik ez dut, baina argi dut konpositore guztiek jorratu dituztela erritmo dantzagarriak. Zarabandak, gigak, alemanak, gabotak, minuetoak, polkak, mazurkak, hungariar dantzak, eslavak, eskoziarrak, bals vienarrak, frantsesak, polonesak, milongak, pasodobleak… —eta zer esan balleterako musikaz—. Horietan guztietan topa ditzakegu partitura famatuenen orrialdeak, eta egunero programatzen dira kontzertu-aretoetan.
Gaur bertan gure artean dugu dantzaz, erritmoz eta mugimenduz betetako programa bat. Baina frantsesez: danse, rythme et mouvement; izan ere, gaur Ravelen doinuak entzungo ditugu –Iparraldeko gure artistarik estimatuena– eta Frank Martinenak –fantsesez, “Magtán” ahoskatzen dena, suitzarra baitzen, bai, baina frantsesez hitz egiten duten suitzar horietakoa–.

Gaur entzungo dugun lehen lana Miroirs (Ispiluak) da, estilo inpresionistako pianorako bost piezako suitea, eta, Ravelen beraren arabera, «aldaketa nabarmena ekarri zuen nire bilakaera harmonikoan». 1904 eta 1905 bitartean, Parisko Kontserbatorioarekin eta hiri horretako musika-giroarekin etsipen eta frustrazio handiko une batean murgilduta, Les Apaches izeneko literatur eta arte zirkuluko lagunik kutunen laguntza eta konplizitatea eskertzeko —poeta gazteak, idazle, musikari eta kritikari ausart, berritzaile eta abangoardistak—, Ravelek haien izenean konposatu zuen obra hau. Hala, bere bost mugimenduetako bakoitza “apache” horietako bati eskaini zien, ispilu batetik ikusitako erretratuak balira bezala.
Une barque sur l’océan (Txalupa bat ozeanoan) isla horietako hirugarrena da, Paul Sordes margolariari eskainia. Ravelek berak orkestratu zuen, pianoz estreinatu eta urtebetera, eta egilearen mugikortasuna menderatzearen adibide bikaina da. Txaluparen mugimendua ia modu nabarian islatu zuen bai ur lasaietan bai olatu bortitzen artean, ozeanoaren boterearen azpian. Lerro irmoek itsasoaren indarra adierazten dute, eta etengabe isurtzen diren arpegioek, berriz, agerian uzten dituzte itsas korronteen arabeskoak; itsasontziaren kulunka egitura jariakorren barruan ikusten da, eta harmonia aldakorrek olatuen joan-etorriekin garraiatzen gaituzte; ekaitza, berriz, potentzia- eta hedapen-crescendo batean iristen da, eta dinamika-kontrasteak erabiltzen dira nolakoa izango den aurreikusi ezin daitekeen ozeanoa irudikatzeko. Zinez sentsuala, dantza bat izan ez arren, musikak uren dantzan murgilduko gaitu.

Trois dances pour hautbois, harpe et cordes (Oboe, harpa eta harientzako hiru dantza) piezak zanbulu liluragarritik atera eta bete-betean sartzen gaitu dantzan. Estilo berezia du, eta, aldi berean, oso aldakorra. Oso zaila da Frank Martin eskola jakin batean sartzea. Bere ibilbide luzean zehar bere konposizioak itxura inpresionista frantsesetik pop musikarekin jolastera igaro ziren, harmonia modalak, erritmo arkaikoak, folk musika, kutsu indiar eta bulgariarrak, Schönbergen dodekafonismoa eta tonalitate hedatua barne. Bere bizitzaren azken urteetan konposatutako hiru dantza hauek, baina, erritmo flamenkoetara garamatza, haren alaba Teresak inspiratuta: «Nire aitari betidanik gustatu izan zaio musika espainiarra. Askoz geroago, dantzarekiko nire bokazioagatik, sakonago ezagutu zuen, eta flamenkoarekin maitemindu zen erabat».
Heinz eta Ursula Holliger senar-emazteek osatutako bikotearentzat idatzi zen lan hori, beren instrumentuetan —oboea eta harpa, noski— birtuosoak ziren bikotearentzat. Martinek instrumentuen ñabardura bereizgarriez zuen ulermena, ezohiko konbinazioak sortzeko zuen gaitasuna eta interpretazio birtuosoetarako zuen ahalmena dira obra honen arrakastaren gakoetako bat. Beste gakoa Seguiriya, Soledad eta Rumba estetika flamenkoan oinarritutako erritmika konplexuen gainjartzea da.

Kutsu flamenko horien ostean, Ravelengana gatoz berriro eta haren Miroirs suitera, baina dantza espainiarrak alde batera utzi gabe. La alborada del gracioso (gaztelaniaz, jatorrizkoan) 1905ean konposatutako bere lan musikaletan laugarrena da, baina 1918an orkestratua. Oraingo honetan, Michel-Dimitri Calvocoressi musika-kritikariari, Ziburukoaren musika-jarraitzaileari eta adiskide onari eskainia. Izenburu berezi horrek Shakespeareren obren tentelari egiten dio erreferentziari, “barregarriari”, Commedia del’Arteko arlekinari, baraja frantseseko jokerrari, Urrezko Mendeko pinturako eta antzerkiko pikaroari, eta haren umore irudimentsu eta trufaria piezan zehar topatu daiteke. Konposizioak kolorea eta argia gainezka ditu, eta melodien jariakortasunak, seguidilla erritmoak eta gitarra-hotsen oroimenek dantza espainiar konplexuak, erritmikoak eta adierazkorrak gogorarazten dituzte. Calvocoressik honela definitu zituen: «Scherzo bikain bat, Chopin edo Balakirev-en erara, eta bertan La alboradaren umoreak eta fantasia bizienak laudorioak baino ez ditu merezi».

Kontserbatorioan Ravelen adiskide egin zen Ricardo Viñes piano-jotzaile espainiar bikainak estreinatu zituen Miroirs horiek, bai eta arratsalde honetako kontzertuko hurrengo obra ere –ondoren datorren dantza–: Menuet antique (Minué zaharra). Pianorako jatorrizko bertsioa 1895ean idatzi zen, baina orkestrazioa 1929an egin zen. Minuéren forma Ravelen beste obra batzuetan geroago agertuko da baina, gazte-garaiko pieza honetan, egitura zaharkitu eta itxuraz zurrun batean ezkutatuz, minuetoren formarekin jolasten du (bere erritmo hirutarra hautsiz, bere esaldiak bitan taldekatuz eta handik gutxira ordenatzera itzuliz), eta harmoniak nahieran moldatzen ditu.

Emanaldi dantzagarri honetan ezin du hutsik egin aretoetako erregeak:  –La valse– izeneko balsak. Hasieran Johann Strauss II eta haren bals vienarrei  egindako omenaldia zen, baina azkenerako berezko esanahia zuen obra bihurtu zen. Balsak eta erritmo hirutarrak maite zituen hasieran —beste lan batzuetan agerian geratu den moduan, Bolero ospetsuan, esaterako—, eta bals vienarraren apoteosi sinfonikoa konposatzeko asmoa duela hamarkada bat baino lehenagotik buruan zebilkien. Lehen Mundu Gerrak, ordea, Ravelen ikuspegia erabat aldatu zuen, eta obrak zuen kutsu arin eta kortesanoaren ordez, amaiera gogorra, txundigarria eta basatia nagusitu zen. «Le tombeau de Couperinen (1917) ondoren, nire osasunak ez zidan utzi denboraldi batez lan egiten. Berriz konposatzen hasi nintzenean, La valse idatzi nuen, poema koreografiko bat, eta hori egiteko ideia izan nuen Rapsodia espainiarra idatzi baino lehen. Nire asmoa bals vienarraren apoteosia izango zen obra bat egitea zen, eta nire irudimenean derbitxeen dantza fantastiko eta zorigaiztoko bati lotuta zegoen.

Eta deabruzko bals honekin bukatuko da emanaldia. Musika honen alde ona da ez dela beharrezkoa dantza egiteko pistara joatea. Nahikoa da begiak ixtea, eserlekuan eroso eserita, eta irudimena askatzea, bira etereo, pauso arin, jauzi lotsagabe eta mugimendu zoragarrietan, pausatuetan barrena; gure gorputzak, gainera, ez ditu horiek guztiak hondatu beharrik. Gozatu dantzarekin eta nik, José Vélezek Eurovisiónen bezala, proposamen bat egiten dizuet: voulez vous danser avec moi?


Elaine Douvas.

Oboea

Elaine Douvas New Yorkeko Metropoilitan Operako oboe-bakarlaria izan da 40 urte baino gehiagoz, oboe-irakaslea Juilliard Schoolen 1982tik, eta zurezko haize-instrumentuen saileko lehendakari kargua ere betetzen du. Udan, artista eta Aspen Music Festival and Schooleko klaustroko kidea da duela denboraldi batzuetatik.

Elaine Douvas-ek mintegi trinkoak eman ditu Quebeceko Le Domaine Forgeten, Interlochen (MI) Arts Campen eta Hidden Valley Music Seminarsen, Kalifornian. Eskola magistralak eman ditu Beijingen, Shanghain eta Londresen, eta 2017an ARD Munich Nazioarteko Oboe Lehiaketako epaimahaiburua izan zen. Bere ikasleak izandakoek mundu osoko orkestra eta unibertsitateetako postuak betetzen dituzte.

Bere karrerako une aipagarrienen artean dago Richard Straussen oboerako kontzertua MET Orchestrarekin Carnegie Hallen, James Levineren zuzendaritzapean. Bere CDek Boston Recordserako bakarkako emanaldia jasotzen dute, izen bereko laukotearen "Pleasure is the Law", bai eta Oboe Classics zigiluko "Oboe Divas" ere.

Douvas Clevelandeko Musika Institutuan eta Interlocheneko Arte Akademian trebatu zen. 21 urterekin izan zuen bere lehenengo lana, Atlantako Sinfonikako oboe-bakarlari. Azken 25 urteetan, denbora librean patinaje artistikoa egin du, eta USFSAko hamaika proba gainditu ditu.


Nancy Allen.

Harpa

New York Timesek goraipatua 1975ean New Yorken egindako emanaldi batean debuta egin ondoren, Nancy Allen New Yorkeko Filarmonikan sartu zen 1999an, harpa-bakarlari. Kontzertuen agenda estua du; horrez gain, The Juilliard School, Stony Brook University eta Aspen Music Festival and Schooleko harpa-sailak zuzentzen ditu.

Bere agendan agertzen dira nazioarteko jaialdi nagusietan bakarka egindako emanaldiak, hainbat artista bikainen laguntzarekin: Kathleen Battle, Richard Stoltzman, Manuel Barrueco eta Carol Wincenc, besteak beste.

Sarrerako EMI eta Tokioko Laukotearekin Ravelen Allegro erregistroak Grammy sarirako izendapena jaso zuen. New Yorkeko Filarmonikoarekin egin zuen debuta 2000. urtean, eta Estatu Batuetan estreinatu zuen Siegfried Matthusen flauta, harpa eta orkestrarako kontzertua Kurt Masur eta Robert Langevin musika-zuzendariarekin. Mozarten harpa eta flautarako kontzertua interpretatu du behin baino gehiagotan Lorin Maazel eta Alan Gilberten zuzendaritzapean.

New Yorken sortua, Pearl Chertokekin ikasi zuen. 1972an Parisen ikasi zuen Lily Laskinerekin eta The Juilliard Schoolen sartu zen Marcel Grandjanyrekin ikasteko. 1973an, Israelgo Bosgarren Nazioarteko Harpa Lehiaketa irabazi zuen eta National Endowment for the Arts Solo Recitalist Award saria jaso. 40 urte baino gehiagoz nabarmendutako irakaslea, bere ikasleek mundu osoko orkestretako postuak betetzen dituzte, eta gaur egungo harpa-jotzaile nagusietakoak dira.


Erik Nielsen.

Zuzendaria

Erik Nielsen zuzendariak trebetasunez lan egiten du operaren eta sinfoniaren alorretan. 2015az geroztik Bilbao Orkestra Sinfonikoaren zuzendari titularra da; halaber, 2016tik 2018ra bitartean Theater Baseleko musika zuzendaria izan zen, eta oraindik ere sarri gonbidatzen dute Sinfonieorchester Basel zuzentzeko. 2002an 10 urteko lankidetza hasi zuen Frankfurteko Operarekin, Korrepetitor (pianista) gisa lehenik eta Kapellmeister gisa gero, 2008tik 2012ra. Bertan, oso errepertorio zabaleko tituluak zuzendu ditu, Monteverdirekin hasi eta Lachenmanneraino. Frankfurten bizitzen hasi aurretik, Erik Nielsen harpa-jotzailea izan zen Berlineko Filarmonikoaren Orchester-Akademien.

20/21 denboraldirako dituen proiektuen artean honakoak nabarmentzen dira: debuta Dutch National Operan, Rotterdam Philharmonic Orchestra zuzenduz, Stravinskyren Oedipus Rexen produkzio berri batean; horrekin batera, Sammi Moussaren Antigonea operaren munduko estreinaldia egingo du, bai eta debutak ere Galiziako Sinfonikoarekin eta Orchestre der Tiroler Festspiele orkestrarekin, eta, era berean, Municheko Bayerische Staatsoperrera itzuliko da Richard Straussen Ariadne auf Naxosekin.

Azken konpromisoen artean, aipatzekoak dira: Kreneken Karl V, Municheko Bayerische Staatsoperrekin; Oedipus Rex, Il Prigioniero eta Pelléas et Mélisande Semper Oper Dresdenen; Trojahnen Peter Grimes eta Oreste Züricheko Opernhausen; Lachenmannen Billy Budd eta Das Mädchen mit den Schweflhörzern, Frankfurten; Usandizagaren Mendi Mendiyan, Pasioa San Joanen arabera eta Salome Bilbon, eta The Rake’s Progress, Budapesten. Horrez gainera, kontzertuak eman ditu Oslon, Manchesterren, Stockholmen, Madrilen, Estrasburgon, Lisboan, Basilean, Aspen Music Festivalen eta Interlochen Arts Campen.

Oso gazterik hasi zen pianoa jotzen. Erik Nielsenek orkestra zuzendaritza ikasi zuen Curtis Institute of Musicen, eta oboean eta harpan graduatu zen The Juilliard Schoolen. 2009an, Sir Georg Solti saria eman zion Solti U.S. Fundazioak.

Info covid

Gertakarien egutegia

Al
As
Az
Og
Or
La
Ig

Erlazionatutako ekitaldiak

Denboraldia 2024-2025
12 - 13
Abe
2024
>Horrela mintzatu zen Zaratustra

Horrela mintzatu zen Zaratustra

Lekua: Euskalduna Jauregia

Pablo Gonzalez, zuzendaria
Jonathan Mamora, pianoa


I

LUDWIG VAN BEETHOVEN (1770 – 1827)

Egmont, Obertura Op. 84

WOLFGANG AMADEUS MOZART (1756 – 1791)

23. kontzertua piano eta orkestrarako La Maiorrean K. 488

I. Allegro
II. Adagio
III. Allegro assai

Jonathan Mamora, pianoa

II

RICHARD STRAUSS (1864 – 1949)

Also sprach Zarathustra Op. 30

Iraup. 100’ (g.g.b.)

Informazioa eta sarrerak
Denboraldia 2024-2025
19 - 20
Abe
2024
>Intxaur-hauskailua Gabonetan

Intxaur-hauskailua Gabonetan

Lekua: Euskalduna Jauregia

Giancarlo Guerrero, zuzendaria
Alicia Amo, sopranoa


I

OTTORINO RESPIGHI (1879 – 1936)

Trittico Botticelliano*

I. La primavera
II. L’adorazione de magi
III. La nasceta di venere

WOLFGANG AMADEUS MOZART (1756 – 1791)

Exsultate, jubilate K.165

I. Exsultate, jubilate
II. Recitative: Fulget amica dies
III. Tu virginum corona
IV. Alleluja!

Alicia Amo, sopranoa

II

PIOTR ILYICH TCHAIKOVSKY (1840 – 1893)

Intxaur-hauskailua, II. ekitaldia Op. 71

Nº10: Scène, Andante (Le palais enchanté du Royaume des Délices)
Nº11: Scène, Andante con moto (L’arrivée de Casse-Noisette et de Masha)
Nº12: Divertissement

a: Le chocolat, Allegro brillante (Danse espagnole)
b: Le Café, Commodo (Danse arabe)
c: Le Thé, Allegro moderato (Danse Chinoise)
d: Trépak, Tempo di trepak, molto vivace (Danse Russe)
e: Les mirlitons, Moderato assai
f: La mère Gigogne et les polichinelles, Allegro giocoso

Nº13: Valse des fleurs, Tempo di valse
Nº 14: Pas de Deux, Andante maestoso (Danse du Prince et de la Fée Dragée)

Var. I pur le danseur, Tempo di tarantella
Var. II Danse de la Fée-Dragée, Andante non troppo
Coda, Vivace assai

Nº 15: Valse Finale et Apothéose, Tempo di valse – Molto meno

*Lehen aldiz BOSen eskutik
Iraup. 110’ (g.g.b.)

Informazioa eta sarrerak
27 - 28 - 29
Abe
2024
>Haurtxoentzako kontzertuak. Gabonetako klasikoak

Haurtxoentzako kontzertuak. Gabonetako klasikoak

Lekua: Euskalduna Jauregia. Bilbo

Konpainia: Musicalmente konpainia
Saxofoiak: Alberto Roque/José Lopes
Akordeoia: Pedro Santos
Ahotsa: Isabel Catarino/Cristiana Francisco
Dantzaria: Inesa Markava
Ahotsa eta Zuzendaritza: Paulo Lameiro


0 eta 3 urte bitarteko haurtxoentzat
Iraupena: 45’
Aforoa: 50 haurtxo emanaldi bakoitzean (gehienez 3 pertsona haurtxo bakoitzeko).
Garrantzitsua: aretora sartu nahi duten pertsona guztiek (haurtxoak barne) dagokien sarrera aurkeztu behar dute.


Sarreren prezioak:
– Orokorra 12 €
– BOSeko abonatuentzako 10 €*
* Abonatuentzako deskontudun erosketak webguneko “eremu pertsonalean” edo leihatilan baino ezin dira egin.

Informazioa eta sarrerak
Denboraldia 2024-2025
16 - 17
Urt
2025
>ONE eta Mahlerren “Titán”

ONE eta Mahlerren “Titán”

Lekua: Euskalduna Jauregia

M. de Falla: Bizitza laburra, interludioa eta dantza
M. de Falla: Gauak Espainiako lorategietan
G. Mahler: 1. sinfonia Re Maiorrean “Titán”

Espainiako Orkestra Nazionala
Juan Floristán, pianoa
Juanjo Mena, zuzendaria

Informazioa eta sarrerak