Gaurko egitaraua jenialtasunez, goiztiartasunez eta, batez ere, sentimenduz beteta dago. Hiru konpositore handik -Rossini, Mozart eta Tchaikovsky- (musikaren historian izan duten rolak berretsi eta areagotzen du bizitzan izan zuten arrakasta) euren sentimenduei buruz hitz egiten digute, azalduz nola lortu zuten XVIII eta XIX. mendeak musikaren historiako bi menderik garrantzitsuenetakoak izatea. Maitasunaren sentimendua, isilpean ezkondutako senar-emazte batzuen topaketetan gauzatua eta “zetazko eskailera” batek ahalbidetua; hemeretzigarren mendeko Erromantizismo musikalaren sentimendua, Mozarten pianorako Kontzertuan aurreratua; eta sentimendu abertzalea, sorterriarekiko maitasunezkoa, Tchaikovskyren Bigarren Sinfonian hain presente dagoena.

 

Rossini konpositore karismatikoa izan zen, eta komunikazio zuzena sortu ahal izan zuen bere garaiko publikoarekin. Idatzi zuen lehenengo operatik (Demetrio e Polibio) hasi eta azkenekora arte (Guillaume Tell) –azken horrek izan zuen arrakasta izugarriaren ostean, ezustean, musika eszenikoaren mundua utzi, eta erabaki zuen ez zuela gehiago opera bat konposatuko, geratzen zitzaizkion berrogei urteetan–, bere garaiko pertsonari ospetsuena izan zen. 1812an, Rossinik hemezortzi urte zituela, bere L’ Inganno felice fartsa komikoa estreinatu zen Venezian, eta hain arrakastatsua izan zen, ezen San Moisè antzokiko enpresariak beste hiru lan idazteko eskatu baitzion. Hain ohikoa zuen azkartasunarekiko fideltasunez –hogeita hemeretzi opera idatzi zituen hemeretzi urtean–, laster konposatu zuen lehenengoa, La scala di seta, urte hartako maiatzaren 9an estreinatu zena. Giuseppe Foppak idatzitako izenburu bereko lan frantses batean zegoen oinarrituta, eta XVIII. mendeko Parisen girotua. Argumentuak Giulia eta Dorvilen zorionak eta zoritxarrak azaltzen ditu modu komikoan. Senar-emazte horiek isilpean ezkondu ziren, eta emazteak bere logelako leihotik gauero jaurtitzen duen “zetazko eskailerari” esker gauzatzen dira euren arteko topaketak. Operak ez zuen espero zen arrakastarik izan, eta, estreinatu ostean, oso gutxitan programatu zen berriro –oso kritikatua izan zen, Cimarosaren Il matrimonio segreto lanaren argumentuaren antz handia zuelako eta hizkera konplexuegia zerabilelako–, baina lan horren obertura bai erabiltzen da kontzerturako errepertorioetan. Harien ondoren, oboeak, txirulak eta tronpak egiten dute sarrera. Lehenengo konposizioa alaia eta arina da, eta argumentuaren zalaparta islatzen du; hariak jotako atala da, eta egurrezko haizeak errepikatzen du; azken instrumentu horrek, aldi berean, oberturako bigarren konposizioa aurkezten du. Rossinik hain ohikoa zuen crescendoaren ostean, garapena entzuten da; bertan, berriro jotzen da bigarren gaia, eta hasierako allegroak laburbilketa egiten du, erabat jai girokoa den amaierako klimax batera helduz.

 

XVIII. mendearen hasieran, eliz musika organoan zegoen oinarrituta, eta musika sekularra, berriz, klabizenbaloan. Teklaturako musika konposatzen zutenak konturatzen hasi ziren beharrezkoa zela klabizenbaloaren potentzia eta klabikordioaren maila dinamikoa uztartuko zituen instrumentu bat aurkitzea, eta, modu horretan, pianofortearen sorrera ahalbidetu zuten. Hasieran, instrumentu horrek ez zuen oso harrera ona izan, soinuaren bolumen nahikorik ez zuelako; alabaina, mende osoan zehar, zenbait hobekuntza egin zitzaizkion, eta, horrela, pianoa instrumentu gorena izatera heldu zen. Pianoaren arrakasta itzelaren alde gehien egin zuten konpositoreen artean, J.S. Bachen bi seme zeuden: Carl Philipp Emanuel eta Johann Christian –zeinak, 1768an, pianorako lehenengo kontzertua eskaini zuen historian–. Baina Mozartek eragin zuen pianoaren erabateko garaipena; izan ere, Europa osotik bidaiatu zuen bere konposizioak joz eta instrumentu berriaren potentziala erakutsiz. Aldi berean, melomanoen talde edo Elkarteak sortzen hasi ziren. Talde horiek kontzertu publiko eta pribatuak antolatzen zituzten Europa osotik, eta, horrela, Mozart Vienan bizitzen hasi zenean, 1781ean, hamar errezitalditik gora zituen kontratatuta. Piano-jotzaile bikain gisa zein konpositore gisa berdin-berdin miresten zen Mozart, eta kontzertu horiek bere bitarteko nagusia izan ziren interpretatzaile gisa, Salzburgoko konpositorearen diru-sarrera nagusiak ere izateaz gain. Gainera, kontzertu horiek bere bizitzako garairik oparoenetakoa piztu zuten. 1785-86ko neguan, eskolak eman eta errezitaldiak egiteaz gain, Mozartek Le nozze di Figaro idatzi zuen, eta, gainera, pianorako hiru Kontzertu ere sortu zituen. Lehenengoa eta denetan lirikoena, 23.a, 1786ko martxoaren 2an amaitu zuen, eta, ziurrenik, konpositoreak berak estreinatu zuen egun batzuk geroago, Austriako hiriburuan harpidetza bidez kontratatuta zituen kontzertuetako batean; hain zuzen ere, “Lenten” delakoetan. Kontzertuak oso izaera sentimentala du –Mozartek La maiorraren tonalitate epel eta gozoa aukeratu zuen, eta, lehen aldiz, nahiago izan zuen klarineteen soinu sakona erabili, oboeena erabili beharrean–. Hasteko, pianoak jotako melodia zoragarria entzun daiteke, Allegroa, obra osoan nagusituko den kutsu minbera iragarriz. Bakarlariak elkarrizketa burutsua darabil orkestrarekin, eta solasaldi hori bereziki aparta da mugimenduaren erdialdean. Mozartek berezkoa zuen kadentzia agertzen da hemen. Mugimendu geldoa –Adagioa, ohikoagoa den Andantearen ordez– fa diese minorrean dago idatzita. Tonalitate hori oso gutxi erabili zuen bere konposizio-katalogoan, eta horrek, kromatismo ugariekin eta seidun napolitarraren akorde malenkoniatsuaren presentziarekin batera, tonu tragiko eta sakona ematen dio. Allegro assai erako amaiera Sonata-Rondó ezin ederragoa da, berriz ere La maiorraren tonalitatea dakarrena, melodia alai eta indartsuak erabililz.

 

1872ko udan, Tchaikovsky Karmenkara (Ukraina) bueltatu zen, oporrak bere anaietako batzuekin igarotzeko asmoz. Han, ikasturte nekagarriak eragindako neke fisikoa gainditu zuen (izan ere, ikasturte hartan, konpositore gisa aritzeaz gain, kritikari eta irakasle lanetan ere ibili zen), eta, gainera, berriro aurkitu zen Errusiako folklorearekin eta bertako nekazarien kantuekin. Han hasi zuen, era berean, bere Bigarren Sinfonia izango zena, eskualde hura izendatzeko erabiltzen zen izen berarekin bataiatu zuena: “Errusia txikia”. Uda ostean, Tchaikovskyk buru-belarri jarraitu zuen Sinfonia horretan lanean, Ussovon eta Moskun; azkenean, urte hartako azaroan amaitu zuen. Handik gutxira, hau idatzi zion bere anaia Modesti: “Nire konposiziorik onena da, gutxienez formaren egokitasunari dagokionez”. San Petersburgora egindako bidaia bat aprobetxatuta (Opera Inperialeko gerentearekin elkartu eta Oprichnik operaren ekoizpen posibleari buruz hitz egiteko), Tchaikovsky Rimsky-Korsakov eta haren familiarekin elkartu zen, bere Sinfonia berriaren Finalea erakusteko asmoz. Entzule haiek zinez gustura entzun zuten doinua, eta antzeko harrera jaso zuen Moskun, 1873ko otsailean, lana Nicholas Rubinsteinen zuzendaritzapean estreinatu zuenean. Lana berehala kontratatu zuten beste emanaldi baterako, eta hainbesteko arrakasta izan zuen, ezen Tchaikovsky eszenatokira irten behar izan baitzen mugimendu bakoitzaren ostean, eta zilarrezko kopa eta ereinotzezko koroa oparitu zizkioten. “Errusia txikia” lanean, konpositoreak musikaren mugimendu nazionalistan hartu zuen parte, hori oso gutxitan egin bazuen ere. Hain zuzen ere, mugimendu horren ordezkaririk nagusiena “Bosteko Taldea” izan zen -Cui, Borodin, Mussorgsky, Balakirev eta Rimsky-Korsakov-. Hala ere, honela idatzi zion Madame von Meck ongileari: “Elementu errusiarra oroitzapen baten gisan agertzen da nire musikan. Mendialdean hazi nintzen, eta txiki-txikitatik kantu folkloriko errusiarren ezaugarrien edertasun ulertezinean murgildu nintzen”. Tckaikovskyk uste zuen eragin errusiarra forma klasiko tradizionalen bitartez bideratu behar zela, eta ez modu errusiar bereizgarrian, nazionalistek aldarrikatzen zuten moduan. Lehenengo mugimendua, Andante sostenuto-Allegro commodo, sarrera geldo batekin hasten da. Konposizio hori “Volga amatik jaisten” kantu errusiarraren aldagai batean dago oinarrituta, eta tronparen soloarekin hasten da. Horren ostean, gai nagusi zurrunbilotsua entzuten da, eta, horri kontraste eginez, bigarren konposizio zoragarri bat dator gero, lehenengoa baino askoz ere gozoagoa. Mugimenduari amaiera emateko, hasierako kantu errusiarra gogorarazten zaigu berriro. Bigarren mugimenduaren musika, Andantino marciale, quasi moderato, 1869an konposatu zuen eta inongo arrakastarik izan ez zuen Undine operakoa da. Izan zuen harrera eskasa ikusita, Tchaikovskyk partitura suntsitu zuen, eztei-martxari dagokion pasarte hori izan ezik. Erdialdean, “Biraka dabil nire irulea” kantua entzun daiteke, urte hartan moldatu eta argitaratu zituen hamabost kantu folkloriko errusiarretako bat. Hirugarren mugimenduko scherzoa, Allegro molto vivace motakoa, Borodin eta Rimsky-Korsakoven musikaren antzekoa da, eta Moderato assai-Allegro vivo erako Finaleak orkestra-kolore eta erritmo ugari erakusten ditu, “Kurriloa” melodia ukrainarra oinarri hartuta. Oso segurtasun gutxiko izaera izan zuen beti, eta, ondorioz, beste batzuetan bezala, Tchaikovskyri iruditu zitzaion konposizioa inperfekzioz beteta zegoela, eta, beraz, 1879an modu sakonean orraztu zuen. Gaur egun, orraztutako bertsioa jotzen da normalean.

 

Patricia Sojo

 

 

Eldar Nebolsin 1974an jaio zen, Tashkenten (Uzbekistan). Bere nazioarteko ibilbidea 1992an hasi zen, Santanderko XI. Paloma O’Shea Nazioarteko Piano Lehiaketa irabazi ostean. Bertan, 17 urterekin besterik ez, Sari Nagusia eta Mozarten pianorako kontzertu baten Interpretaziorik Onenaren Saria lortu zituen. 2005ean, ospe handia duen Sviatoslav Richter Saria lortu zuen Moskun.

 

Maiz kolaboratzen du izen handiko nazioarteko orkestrekin; esate baterako, New York Philharmonic, Chicago Symphony Orchestra, Montrealgo Orchestre Symphonique, Berliner Symphoniker, Deutsches Symphonie-Orchester Berlin, Parisko Orchestre, Erromako Santa Zezilia, Lisboako Gulbenkian, Tokyo Metropolitan Orchestra, Sydney Symphony Orchestra edo Wiener Kammerorchesterrekin, besteak beste, Espainiako orkestra nagusiekin aritzeaz gain. Era berean, sona handiko zuzendariekin egin izan du lan; besteak beste, Mstislav Rostropovich, Ricardo Chailly, Yuri Temirkanov, Leonard Slatkin, Charles Dutoit, Vladimir Ashkenazy, Yakov Kreizberg, Vasili Petrenko, Vladimir Spivakov, Lawrence Foster, Bernhard Klee eta Espainiako batutarik bikainenetako batzuekin.

 

Decca, Universal, Artenova edo Naxos bezalako disko-etxeentzat grabatu izan du, eta, 2006tik, Naxosen artista esklusiboa da.

 

 

David Porcelijn Danimarkako Sønderjyllands Symfoniorkester orkestraren zuzendari titularra da 2010eko irailetik. Adelaidako Orkestra Sinfonikoaren zuzendari musikala eta zuzendari artistikoa izan da, bai eta Tasmaniako Orkestra Sinfonikoaren zuzendari titularra eta zuzendari artistikoa, Belgradeko RTBren Orkestra Sinfonikoaren zuzendari titularra eta zuzendari artistikoa, eta Herbeheretako Dantza Antzokiaren zuzendari titular eta orkestra zuzendaria ere. Gainera, orkestra-zuzendaritzako irakaslea izan da Utrecht – Amsterdam Kontserbatorioan eta Sydneyko Musika Kontserbatorioan.

 

David Porcelijnek orkestra asko zuzendu ditu: Londresen, London Philharmonic Orchestra, London Sinfonietta, BBC Symphony Orchestra eta Philharmonia Orchestra; eta, hiri horretatik kanpo, besteak beste eta azken denboraldiei dagokienez, Sydney Symphony, Bergen Philharmonic, SWR Sinfonieorchester Baden Baden und Freiburg, Hamburger Symphoniker, Nürnberger Symphoniker, Kuopio Symphony Orchestra, Kanaria Handiko Orkestra Filarmonikoa, NDR Radiophilharmonie eta Poloniako Irrati Nazionalaren Orkestra Sinfonikoa.